ODCINEK WSCHODNI
Stójków k/Lądka-Zdroju. Wioska pomiędzy Lądkiem-Zdrój a Stroniem Śląskiem nad Białą Lądecką. Wzdłuż Stójkowa biegnie zamknięta w 2004 r. linia kolejowa łącząca Kłodzko ze Stroniem Śląskim.
Góry Złote. Pasmo górskie w Sudetach Wschodnich ciągnące się na długości 40 km od Przełęczy Kłodzkiej po znajdującą się na południowym wschodzie przełęcz Trzech Granic (1116 m n.p.m.). Góry Złote charakteryzują się zróżnicowaną budową geologiczną. Możemy tu odnaleźć liczne ślady działalności górniczej. Atrakcje turystyczne: Muzeum Kopalni Złota w Złotym Stoku, wieże widokowe na Jaworniku Wielkim i Borówkowej, ruiny zamku Karpień oraz Jaskinia Radochowska.
Przełęcz Farna Lgota. Przełęcz (502 m n.p.m.) oddzielająca szczyty Siniaka i Kierzny w Masywie Śnieżnika (Krowiarkach). Na przełęczy kapliczka słupowa z emblematem maryjnym oraz obrazem Chrystusa.
Kąty Bystrzyckie. Mała wieś w masywie Krowiarek wymieniana po raz pierwszy w 1346 r. w dokumencie króla Jana Luksemburskiego. Do rozwoju miejscowości przyczyniło się wydobycie rudy żelaza. W górnej części wsi późno gotycki kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Wewnątrz skromne wyposażenie, na które składa się barokowy ołtarz główny z obrazem patronki świątyni. W ostatnich latach odkryto średniowieczne malowidła.
Skansen Gottwaldówka. Położony na wzniesieniu zabytkowy zespół gospodarczy z XIX wieku mieszczący obecnie galerię grafiki oraz wystawę starych koronek. Nazwa - skansen - nawiązuje do nazwiska przedwojennego właściciela gospodarstwa. Wśród eksponatów znajduje się m.in. komża papieża Benedykta XVI.
Stronie Śląskie. Miasto u zbiegu Morawki i Białej Lądeckiej. Początki miejscowości wiążą się z wydobyciem rud żelaza. W XVIII wieku w miejscowości powstała huta szkła. Do rozwoju okolicy przyczyniła się księżna Marianna Orańska, która nabyła tutejsze posiadłości w XIX wieku. W 1967 r. Stronie Śląskie otrzymały prawa miejskie. Atrakcje: Muzeum Minerałów, barokowy kościół pw. św. Maternusa z rzeźbami rodziny Klahrów oraz sztuczny zbiornik wodny Stara Morawa.
Przełęcz pod Chłopkiem. Położona na zachód od Stronia Śląskiego Przełęcz pod Chłopkiem (733 m n.p.m.) rozdziela szczyt Wilczyńca i Chłopka, od którego przełęcz nosi nazwę. Znajduje się tu węzeł szlaków turystycznych i nieczynny kamieniołom marmuru.
Krowiarki. Nieduże, rozczłonkowane pasmo górskie w Sudetach Wschodnich wchodzące w skład Masywu Śnieżnika. Granicą Krowiarek od południa jest Przełęcz Puchaczówka natomiast od północy Dolina Białej Lądeckiej. Na budowę geologiczną składają się tutaj w dużej mierze skały metamorficzne z najczęściej w Sudetach występującymi zjawiskami krasowymi. Atrakcje: Pasterskie Skały w pobliżu Idzikowa, Jaskinia „Na Ścianie”, pałace w Trzebieszowicach i Żelaźnie, wyludnione wioski.
Przełęcz Puchaczówka. Przełęcz Puchaczówka (860 m n.p.m.) oddziela Masyw Śnieżnika od pasma Krowiarek. Przebiega tu droga wojewódzka nr 392 ze Stronia Śląskiego do Bystrzycy Kłodzkiej. Na siodle kapliczka domkowa z XIX wieku i bacówka.
Śnieżnicki Park Krajobrazowy. Obejmuje ochroną szczytowe partie Sudetów Wschodnich. Powołany został w 1981 r. Powierzchnia parku wynosi 28 800 ha, a jego strefa ochronna 14 900 ha. Celem jest ochrona szczególnych walorów krajobrazowych, a w szczególności form krasowych. Występuje tu wiele chronionych gatunków flory i fauny, 80 % powierzchni parku stanowią lasy. Na terenie parku znajduje się pięć rezerwatów przyrody.
Masyw Śnieżnika. Drugie pod względem wysokości pasmo górskie polskiej części Sudetów z najwyższym szczytem Śnieżnikiem (1425 m n.p.m.). Budowa geologiczna Masywu Śnieżnika to przede wszystkim skały metamorficzne oraz wapienie, w których rozwinęły się formy krasowe (np. Jaskinia Niedźwiedzia). W okolicach Stronia Śląskiego wydobywa się marmury o różnej barwie. Cały obszar objęty jest Śnieżnickim Parkiem Krajobrazowym. Tuż pod najwyższym szczytem znajduje się schronisko turystyczne „Na Śnieżniku” skąd wyruszają turyści podziwiać cudowne wschody słońca na Śnieżniku.
Droga Izabeli. Gruntowa droga trawersująca zbocze Czarnej Góry biorąca swój początek na Przełęczy Puchaczówka. Podobnie jak pozostałe leśne dukty w Masywnie Śnieżnika droga ta została wytyczona na polecenie księżnej Marianny Orańskiej w XIX wieku.
Czarna Góra (1205 m n.p.m.). Jeden z najwyższych szczytów Masywu Śnieżnika. Na wierzchołku drewniana wieża widokowa i górna stacja wyciągu krzesełkowego z Siennej. Na wschodnim stoku ośrodek narciarski Czarna Góra z 8 km tras zjazdowych.
Przełęcz Śnieżnicka. Położona na 1123 m n.p.m. przełęcz górska w Masywie Śnieżnika oddzielająca Średniaka (1210 m n.p.m.) od Śnieżnika(1425 m n.p.m.). Ważny węzeł szlaków turystycznych i dróg leśnych.
Schronisko „Na Śnieżniku”. Jedno z najstarszych schronisk turystycznych w regionie. Obecny budynek pochodzi z 1871 r. z czasów intensywnego zagospodarowania Masywu Śnieżnika przez Mariannę Orańską – właścicielkę tych terenów – jako gospoda w stylu szwajcarskim dla turystów udających się na szczyt Śnieżnika. Schronisko nosi imię wieloletniego gospodarza tego miejsca Zbigniewa Fastnachta.
Międzygórze. Wieś w dolinie Wilczki u stóp Śnieżnika. Początki miejscowości przypadają na XVI wiek i wiążą się z osadą drwali, przekształconą w późniejszym czasie na osadę górniczą. Rozkwit Międzygórza przypada na XIX wiek, kiedy miejscowość wraz z okolicą nabyła księżna Marianna Orańska. Powstało wówczas wiele budynków w stylu tyrolskim, rozwijało się lecznictwo i sporty zimowe. Obecnie jest to jedna z najładniejszych miejscowości na Śląsku charakteryzująca się malowniczą architekturą wkomponowaną w krajobraz otaczających wzniesień. Atrakcje: Budynki w stylu tyrolskim z XIX wieku, Ogród Bajek, Wodospad Wilczki, drewniany kościół p.w. św. Józefa.
Ogród Bajek. Położony na zboczu góry Toczek powyżej Międzygórza Ogród Bajek to miejsce, gdzie na stosunkowo niedużej przestrzeni zgromadzone zostały rzeźby bohaterów z dziecięcego świata. Pomysłodawcą tego miejsca był leśnik Izydor Kriesten, który na początku XX wieku wykonał z drewna pierwsze domki baśniowe i postacie.
Igliczna (845 m n.p.m.). Charakterystyczny szczyt w Masywie Śnieżnika wznoszący się od zachodu stromym zboczem. Na wierzchołku Sanktuarium maryjne Matki Bożej Śnieżnej wraz z drogą krzyżową oraz schronisko turystyczne.
Sanktuarium Matki Bożej Śnieżnej. Początki kultu maryjnego na górze Iglicznej wiążą się z mieszkańcem okolic Christophem Veitem, który w 1750 r. przywiózł z pielgrzymki do sanktuarium Maria Zell kopię figurki Matki Boskiej Śnieżnej i umieścił ją na wierzchołku góry w drewnianej skrzynce. Figurka zasłynęła licznymi cudami co dało impuls do wybudowania nowej świątyni. W 1781 r. w pobliżu szczytu wybudowano barokowy kościół. Wewnątrz umieszczono cudowną figurkę, którą w 1983 r. ukoronował papież Jan Paweł II. Sanktuarium Matki Bożej Śnieżnej na górze Iglicznej jest celem licznych pielgrzymek.
Schronisko na Iglicznej. Poniżej sanktuarium wznosi się schronisko turystyczne „Igliczna”. Pierwsza gospoda powstała w tym miejscu XIX wieku na potrzeby pielgrzymów i turystów udających się na szczyt Iglicznej. W budynku działa mała gastronomia.
Szklary. Mała osada na szlaku pielgrzymkowym do sanktuarium na Iglicznej. Dawniej ludna wieś, obecnie po dawnych domostwach przypominają jedynie nikłe ruiny. Przy skrzyżowaniu szlaku czerwonego i żółtego dom wczasowy.
Rów Górnej Nysy. Zapadlisko rozdzielające Masyw Śnieżnika i Góry Bystrzyckie powstałe w wyniku ruchów tektonicznych w czasach, gdy obszar Ziemi Kłodzkiej zajmowało morze. Nanoszone w kolejnych okresach piach i żwir wypełniły głęboki rów, którym obecnie płynie rzeka Nysa Kłodzka. Rów Górnej Nysy stanowi granicę pomiędzy Sudetami Środkowymi a Sudetami Wschodnimi.
Bystrzyca Kłodzka. Miasto w powiecie kłodzkim położone w Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej pomiędzy Górami Bystrzyckimi na zachodzie, a Wysoczyzną Idzikowa na wschodzie. Jedno z największych miast w regionie. Położona na naturalnej skarpie nad brzegiem Nysy Kłodzkiej miasto zachowało pierwotny układ mający swoje korzenie w średniowieczu, dzięki czemu zachowało się tutaj wiele zabytków. Pierwsza informacja dotycząca Bystrzycy pochodzi z 1253 roku, a już w wieku następnym odnotowana zostaje wzmianka o nadaniu praw miejskich przez czeskiego króla Jana Luksemburskiego. Atrakcje: Muzeum Filumenistyczne, gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła, mury obronne z Bramą Wodną i wieżami, eklektyczny ratusz i kamienny pręgierz z 1556 r.
Góry Bystrzyckie. To niewysokie pasmo górskie ciągnąca się na długości 40 km w Sudetach Środkowych z najwyższą Jagodną (977 m n.p.m.). Na budowę geologiczną składają się tutaj bardzo stare skały metamorficzne budujące południowy fragment Gór Bystrzyckich oraz skały osadowe będące w większości piaskowcami z ciekawymi formami skalnymi. Od 1981 r. znaczna część pasma objęta jest Obszarem Ochronnym. Najciekawszym przyrodniczo miejscem jest udostępniony dla turystów rezerwat „Torfowisko pod Zieleńcem” chroniący unikatową roślinność torfową.
Przełęcz Spalona. Pod tą nazwą kryje się charakterystyczne wypłaszczenie (811 m n.p.m.) na drodze łączącej Bystrzycę Kłodzką z wioskami położonymi w Dolinie Orlicy, a które w rzeczywistości nie jest przełęczą. Nazwa wywodzi się od położonej poniżej wioski. Ważny węzeł szlaków drogowych i turystycznych. Na siodle schronisko „Jagodna”.
Schronisko PTTK – „Jagodna”. Położone na Przełęczy Spalonej schronisko powstało w 1933 r. na miejscu starszej gospody („Hartmannsbaude”). Popularność obiekt zyskał wraz z doprowadzeniem drogi (Autostrada Sudecka) łączącej Bystrzycę Kłodzką i wioski w górnej części rzeki Orlicy. Obecnie stylowy budynek ze względu na swoje dogodne położenie jest często odwiedzany przez turystów. W zimie przy schronisku działają wyciągi narciarskie.
Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza. Oznaczony kolorem czerwonym Główny Szlak Sudecki przebiega przez wszystkie większe pasma sudeckie. Koncepcja jego stworzenia pojawiła się w 1947 r. na posiedzeniu Komisji Sudeckiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W 1973 r. patronem szlaku wybrany został wybitny polski propagator turystyki Mieczysław Orłowicz.
Mostowice. Wieś łańcuchowa w Dolinie Orlicy przy szosie z Międzylesie do Zieleńca. Barokowy kościół Nawiedzenia NMP powstał w latach 1781 – 82. We wsi zachowana częściowo zabudowa z XIX wieku. We wsi samochodowe przejście graniczne z Czechami.
Lasówka. Długa wieś turystyczna nad Dziką Orlicą z licznymi przykładami architektury sudeckiej. Początki miejscowości związane są z mistrzem szklarskim Franzem Peterhanselem, który w XVII wieku wybudował tutaj pierwszą hutę. Podobnie jak inne miejscowości w Dolinie Orlicy po II wojnie światowej zaczęto Lasówka wyludniła się. Obecnie znajduje się tutaj kilka pensjonatów. W centralnej części kościół pw. św. Antoniego z 1910 r.
Droga Sudecka. Niemiecki projekt szosy poprowadzonej wzdłuż granicy z Czechami pozwolić miał na szybkie przerzucenie wojsk na drugą stronę w przypadku wojny. Prace nad budową drogi rozpoczęto i realizowano w latach 30 XX wieku. Założenie zrealizowano tylko w częściach. Prace przerwało podpisane w Monachium w 1938 roku porozumienie między Czechami a Niemcami.
Zieleniec. Powstał w 1719 r. na stokach Orlicy i Šerlicha jako przygraniczna osada pastersko – leśna – stąd jego rozproszona zabudowa, która sięga do 950 m (najwyżej położona wieś w Sudetach). W XIX wieku powstały pierwsze gospody, później przekształcone w schroniska dla wędrowców. Z czasem Zieleniec stał się najbardziej znanym letniskiem Ziemi Kłodzkiej. Obecnie jest dużym ośrodkiem narciarskim z urozmaiconą bazą noclegową. Z racji swojego położenia warunki śniegowe utrzymują się zwykle do połowy kwietnia.
Duszniki-Zdrój. Miasto przy starej drodze handlowej do Czech, z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym. W kościele pw. śś. Piotra i Pawła zwraca uwagę ambona z 1720 r. w kształcie wielkiej ryby z mównicą umieszczoną w paszczy. Ponadto w świątyni bardzo cenny ołtarz przedstawiający 14 Wspomożycieli. Muzeum Papiernictwa w dawnym młynie papierniczym z 1605 r., gdzie do dzisiaj można uczestniczyć w ręcznym czerpaniu papieru. Wyraźnie oddzielona od starego miasta część zdrojowa znajduje się w głębi Bystrzycy Dusznickiej. Tutejsze źródła znane już przed wojną 30-letnią zaczęto wykorzystywać w kuracji dopiero pod koniec XVIII wieku. Zdrój dusznicki szybko zyskał renomę i stał się modny. Na leczeniu przebywali tu m.in. Fryderyk Chopin, Zygmunt Krasiński i Karl von Holtein.
Złotno. Wieś w południowej części Gór Stołowych w pobliżu Dusznik-Zdrój. Początki miejscowości związane są z założoną tutaj w XIX wieku odlewnią żeliwa.
Łężyce. Wieś łańcuchowa w Górach Stołowych założona na przełomie XIII/XIV wieku. Kościół pw. św. Mari Magdaleny wybudowano w 1694 r. z dobudowaną w XIX wieku wieżą. W górnej części wsi rezerwat „Łężyckie Skałki”.
Góry Stołowe. Góry Stołowe to jedyne w Polsce góry o budowie płytowej. Nazwa wywodzi się od podobieństwa najwyższego szczytu – Szczelińca Wielkiego, który wygląda jak stół. Całe Góry Stołowe są wypiętrzonym dnem dawnego morza w formie zalegających poziomo piaskowców. W piaskowcu tym na skutek nierównomiernego wietrzenia powstały nieprawdopodobne formy skalne. W rzeźbie Gór Stołowych można wyróżnić 3 poziomy. Ponad główny (środkowy) płaskowyż wystają pozostałości wyższej płyty, stoliwa Szczelińca (919 m n.p.m.), Skalniaka (915 m n.p.m.) i Narożnika (851 m n.p.m.) ze skalnymi bastionami, zaś poziom najniższy zachowany jest szczątkowo. Góry Stołowe to nie tylko najbardziej znany Szczeliniec Wielki, ale cały masyw ciągnący się od okolic Chełmska Śląskiego i Mieroszowa przez Broumovské stěny i skalne miasta między Teplicami i Adršpachem w Czechach po Piekielną Dolinę koło Polanicy-Zdroju. Większość obszaru Gór Stołowych od 1993 roku podlega ochronie jako Park Narodowy Gór Stołowych, w którym poruszać się wolno jedynie po wyznaczonych szlakach turystycznych i drogach publicznych.
Fort Karola. Na górze Ptak znajdują się resztki pruskiego Fortu Karola z 1790 r., który miał wspierać twierdzę srebrnogórską w obronie przed spodziewanym atakiem Austriaków. Do tego jednak nigdy się nie przydał, za to stanowi dobry punkt widokowy na Karłów i Szczeliniec.
Karłów. Wieś na rozległej śródleśnej polanie na środkowym piętrze Gór Stołowych, powstała jako osada leśna u stóp Szczelińca na pocz. XVIII w. Franz Pabel, jej sołtys na przełomie XVIII i XIX w., wytyczył pierwsze drogi dojściowe na Szczeliniec i udostępnił gościom tamtejszy labirynt skalny. W 1813 r. został mianowany pierwszym europejskim przewodnikiem turystycznym.
Park Narodowy Gór Stołowych. Utworzony został na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.09.1993 r. Po drobnych korektach granic park obejmuje powierzchnię 6340 ha, z czego na powierzchni 376 ha obowiązuje ochrona ścisła. Głównym zadaniem jest tutaj ochrona wszystkich walorów przyrody nieożywionej i ożywionej(w szczególności fantazyjnych skał piaskowcowych). Dyrekcja mieści się w Kudowie-Zdrój, gdzie swoją siedzibę ma również małe muzeum poświęcone płazom.
Torfowiska Batorowskie. Zespół torfowisk wysokich położonych w Górach Stołowych przy Kręgielnym Trakcie. Dawniej znajdowało się ich zdecydowanie więcej, obecnie tylko objęte ochroną rezerwatową Wielkie Torfowisko Batorowskie zachowało swój pierwotny charakter. Można tu spotkać szereg chronionych roślin w tym sosnę błotną (łac. Pinus rotundata).
Batorówek. Osada w Górach Stołowych założona w XVIII wieku przez drwali i kurzaków pracujących dla huty szkła w Batorowie. Obecnie znajduje się tutaj leśniczówka i kilka domostw. Dogodny punkt startu na Skalne Grzyby.
Skalne Grzyby. Duże skupisko efektownych piaskowcowych skałek ciągnące się wzdłuż krawędzi dolnego piętra Gór Stołowych. Jako atrakcja turystyczna odkryte i rozpropagowane po wielkich wiatrołomach w końcu lat 50-tych. Obecnie większość skałek obrasta nowym poszyciem leśnym.
Wambierzyce. Pod koniec XVII w. ówczesny właściciel Wambierzyc Daniel Osterberg rozpoczął rozbudowę wsi a jej centrum urządził na podobieństwo Jerozolimy. Wzniesiono 12 bram, okoliczne wzgórza zastawiono 76 kaplicami. Także nazwy nawiązują do Ziemi Świętej. Nad „rynkiem” (plac NMP) góruje okazała elewacja barokowego sanktuarium Nawiedzenia NMP. Obecny kościół pochodzi z XVIII w. i posiada bardzo nietypowy w tych stronach układ – prawie owalna nawa i poprzecznie do niej ułożone (również owalne) prezbiterium są otoczone krużgankami (dla pielgrzymów) z 11 kaplicami. Wewnątrz ukoronowana w 1980 r. drewniana figurka Matki Boskiej Królowej Rodzin. Wambierzyce nadal są ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, w samym centrum wsi i na okolicznych wzgórzach wznosi się prawie 100 kaplic, figur świętych i studni.
Ścinawka Średnia. Duża wieś nad Ścinawką, powstała w XIV wieku. Silnie rozbudowana na przełomie XIX/XX wieku, po powstaniu węzła kolejowego, przy którym rozwinął się przemysł. Kościół pw. św. Mari Magdaleny zbudowany w XIV wieku jako gotycka świątynia przebudowany w stylu barokowym w 1.poł XVIII wieku. W dolnej części wsi przy głównej drodze kościół poewangelicki z 1925 r. W Ścinawce Górnej pozostałości niegdyś wspaniałego renesansowo-barokowego pałacu Sarny.
Góra Świętej Anny (647 m n.p.m.). Szczyt na Wzgórzach Włodzickich położony na południe od Nowej Rudy. Na wierzchołku kamienna wieża widokowa z 1911 r. - dawniej udostępniona dla zwiedzających, obecnie wykorzystywana przez operatorów sieci komórkowych (nie jest udostępniona dla zwiedzających). Poniżej – przy rozwidleniu dróg – barokowa kaplica pw. św. Anny i ruiny schroniska turystycznego.
Nowa Ruda. Duże i rozległe miasto w dolinie rzeki Włodzicy i jej dopływów. Miejscowość została założona w XII wieku na tzw. „surowym korzeniu”, a w 1336 r. otrzymała prawa miejskie. Pod koniec XV wieku rozpoczęło się w kolejnych latach systematycznie rozwijane wydobycie węgla kamiennego w okolicach Nowej Rudy. Dzisiaj jest nieco zapomnianym miastem przez turystów. Atrakcje: Muzeum Górnictwa Podziemnego, ratusz. Muzeum Josepha Wittiga.
Wzgórza Włodzickie. Ciągnące się na przestrzeni 20 km pasmo niewysokich gór w Sudetach Środkowych. Na północy Wzgórza Włodzickie graniczą z Górami Sowimi a od południa z Kotliną Kłodzką. Najwyższym wzniesieniem jest znajdująca się w zachodniej części masywu Włodzicka Góra (757 m n.p.m.) z ruinami wieży widokowej.
Świerki. Długa wieś łańcuchowa w Dolinie Włodzicy przy drodze łączącej Wałbrzych z Nową Rudą. Powstała w pocz. XIV wieku i przez długi czas była w posiadaniu dwóch rodów: von Stillfriedów i von Larischów. Od XVIII wieku mieszkańcy Świerków utrzymywali się z tkactwa chałupniczego a po jego upadku z turystyki. Barokowy kościół pw. św. Mikołaja zbudowana w poł. XVIII wieku na miejscu starszej świątyni.
Sierpnica. Wieś w Górach Sowich wzmiankowana po raz pierwszy pod koniec XIV wieku. W czasie wojen husyckich miejscowość została zrównana z ziemią. Ponownie zasiedlona w XVI wieku po odkryciu złóż żelaza i ołowiu. W poł. XIX wieku działała tu kopalnia węgla kamiennego, a w czasach II wojny światowej w okolicy istniała komenda obozu Gross Rosen. We wschodniej części wsi drewniany kościół pw. MB Śnieżnej wybudowany w latach 1548 – 64.
Park Krajobrazowy Gór Sowich. Park powołany został do życia w 1991 roku i obejmuje ochronę powierzchnię 8 140 ha. Głównym zadaniem jest tutaj zachowanie przyrodniczych, kulturowych i estetycznych walorów środkowego masywu Gór Sowich z najwyższą Wielką Sową (1015 m n.p.m.).
Osówka. Jeden z trzech obiektów tajemniczego Kompleksu Riese udostępniony do zwiedzania. Nazwa Kompleksu (Olbrzym) nawiązuje do rozmiarów całego przedsięwzięcia przeprowadzanego podczas II wojny światowej w Górach Sowich. Istnieją różne teorie wyjaśniające cel potężnych inwestycji prowadzonych na tych terenach. Jedno nie ulega wątpliwości – podczas prac drążenia sztolni wiele niewinnych ludzi straciło życie. W Osówce oglądać można szereg niedokończonych budynków oraz dobrze zachowaną sztolnię.
Głuszyca Górna. Wieś w Obniżeniu Górnej Bystrzycy przylegająca do miasta Głuszyca. Kościół Wniebowzięcia NMP wybudowany został przez protestantów w XVI wieku. Zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej przeszedł w kolejnych wiekach gruntowną przebudowę. W zachodniej części wsi kamieniołom melafiru.
144,3 km. Stajnia etapowa - Agroturystyka „Podkówka”, ul. Sudecka 3, 58-340 Łomnica, tel.748 808 434. 604 120 922, www.podkowka.net.pl.
Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich. Został utworzony w 1998 r. i należy do najmłodszych parków krajobrazowych na Dolnym Śląsku. Ochroną objęte zostały w większości tereny wchodzące w skład Gór Kamiennych i Gór Wałbrzyskich o łącznej powierzchni 6493 ha. Przeważają tu lasy, które zajmują 80% powierzchni. Szczególną ochroną objęta została tutaj roślinność ciepłolubna występująca na stromych zboczach masywów górskich.
Góry Suche. Wysokie pasmo górskie wschodzą w skład Gór Kamiennych mające swoją kontynuację w Czechach (Javoří hory). Nazywane są również „Suedeckimi Tatrami”, a to ze względu na bardzo duże przewyższenia jakie pokonuje się spacerując po okolicy. Wynika to z budowy geologicznej Gór Suchych, które w większości opierają się na twardej skale melafirowej (trachybazalt). Najwyższym szczytem jest Waligóra (936 m n.p.m.), pod którym schronisko turystyczne „Andrzejówka”.
Schronisko PTTK „Andrzejówka”. Schronisko zostało uruchomione w 1933 roku dzięki staraniom prezesa Wałbrzyskiego Związku Górskiego (Waldenburger Gebirgsverband) Andersa Bocka. Od początku swego istnienia, dzięki lokalizacji w ciekawym miejscu, cieszyło się wielką popularnością wśród turystów. Obecnie do obiektu wciąż niezmiennie przybywa wielu gości. Poniżej na Hali pod Klinem kompleks narciarski. Przy schronisku największy w Górach Kamiennych węzeł szlaków turystycznych.
Sokołowsko. Jedna z najładniejszych miejscowości w Sudetach położona w samym centrum Gór Suchych. Ten bezpośredni kontakt z naturą miał wielki wpływ na późniejszy rozwój osady. Do XIX wieku Sokołowsko nie wyróżniało się od innych wsi w regionie żyjących w cieniu położonego nieopodal zamku Radosno. W XIX wieku do ówczesnego Görbersdorfu przybyła siostrzenica feldmarszałka pruskiego Blüchera - Marian von Colomb. Zafascynowana metodami leczenia pacjentów polegającymi na polewaniu ich wodą wprowadza takie zabiegi w Sokołowsku. Kontynuację leczenia zajął się następnie Marii doktor Herman Brehmer. Wielka sława Sokołowska przyciągała coraz to nowych kuracjuszy. Miasteczko rozbudowywało się i zyskało szereg interesujących budynków w tym przypominający średniowieczny zamek sanatorium doktora Brehmera. W uzdrowisku powstała też mała cerkiew dla kuracjuszy ze wschodu. Na podobieństwo tej małej miejscowość w Szwajcarii założono słynny kurort Davos.
Mieroszów. Niewielkie miasteczko u podnóża Gór Kamiennych nad rzeką Ścinawką. Swój rozwój zawdzięcza położeniu na trasie handlowej pomiędzy Śląskiem i Czechami. W XIV wieku miejscowość zyskuje na znaczeniu, gdy funkcje administracyjne z pobliskiego zamku Radosno przeniesione zostały na teren dzisiejszego Mieroszowa. Następuje wówczas nadanie praw miejskich osadzie i jej stopniowy rozkwit. Od XVI wieku Mieroszów wraz z okolicą wszedł w skład posiadłości Hochbergów z Książa. W XVIII wieku miejscowość rozwinęła się jako duży ośrodek tkacki.
Różana. Wieś łańcuchowa w gminie Mieroszów położona wzdłuż Czarciego Potoku. Znajduje się tutaj najdogodniejsze przejście graniczne małego ruchu z Czechami w drodze do skalnego miasta Adršpach. Na krzyżówce dróg na Krzeszów i Chełmsko Śląskie kuźnia z XVIII wieku. Przy drodze do Łącznej liczne odsłonięcia piaskowcowe.
Zawory. Leżą na południe od Chełmska Śląskiego i stanowią najdalej na północ wysuniętą krawędź Gór Stołowych. Zbudowane są z piaskowców ciosowych, co możemy podziwiać w postaci fantazyjnych form skalny tj. Czartowskie Skały. W dawnych czasach był to cel wielu wycieczek obecnie miejsce jest rzadko odwiedzane przez turystów. Przez Zawory przechodzi m.in. graniczny szlak.
Chełmsko Śląskie. Położone jest w Kotlinie Kamiennogórskiej nad rzeką Zadrną. Od początku swojego istnienia miejscowość związana była z opactwem cysterskim w pobliskim Krzeszowie. Od XVI wieku osada rozwijała się jako ośrodek tkacki, dzięki czemu możemy tu oglądać duże nagromadzenie zabytków związanych z działalnością rzemieślniczą. W 1707 r. wzniesiono podcieniowe domki tkaczy zwane „Dwunastoma Apostołami”, a w 1763 r. domy tkaczy adamaszku tzw. „Siedmiu Braci” - do dzisiaj zachował się tyko jeden. W panoramie miasta wyróżnia się potężna bryła barokowego kościoła pw. św. Rodziny, przy którym pracowało wielu słynnych artystów okresu baroku.
Góry Krucze. Najdalej na zachód wysunięte pasmo Gór Kamiennych. Przedłużenie czeskiej części gór to Vraní hory z najwyższym szczytem całego masywu Královeckým Špičakiem (881 m n.p.m.). Zachodnią granicę wyznacza Dolina Bobru, wschodnią potoki Zadrna i Szkło, na północy Góry Krucze poprzez przełom Zadrny łączą się z pasmem Czarnego Lasu. Najchętniej odwiedzanym miejscem jest rezerwat przyrody „Kruczy Kamień” z efektownymi porfirowymi skałami.
Lubawka. Miasto u ujścia potoku Czarnuszka do Bobru w obniżeniu zwanym Bramą Lubawską. Dawniej duży ośrodek przemysłowy zwłaszcza dziewiarski oraz tkacki. Początki miejscowości datuje się na XIII wiek i wiążą się z cystersami z Krzeszowa. Strategiczne położenie miasta w rejonie jednego z najdogodniejszych przejść granicznych w Sudetach powodowało, że od najdawniejszych czasów wiodła tędy jedna z najważniejszych dróg. Atrakcje: Barokowy kościół Wniebowzięcia NMP oraz ratusz z kamienicami.
Bukówka. Mała wioska na trasie łączącej Lubawkę z Kowarami. W północnej części utworzony w 1988 r. zbiornik wodny (Jezioro Bukówka). Decyzja o budowie w tym miejscu zapory zapadła po tragicznej dla regionu powodzi w 1897 r. Na miejscu dzisiejszej tamy w latach 1903-1905 wybudowano w oparciu o odpowiednie ukształtowanie terenu pierwszą zaporę. Długość dzisiejszej j zapory czołowe wynosi 265 m a bocznej 600 m, powierzchnia jeziora to 199 ha.
Rozdroże Kowarskie. Górskie siodło będące granicą pomiędzy Karkonoszami a Lasockim Grzbietem. Ważny węzeł komunikacyjny (w tym miejscu krzyżują się drogi na Przełęcz Okraj oraz do Lubawki) oraz szlaków turystycznych.
Karkonosze. Karkonosze to najwyższe pasmo górskie Sudetów. Ciągną się od Przełęczy Szklarskiej w Jakuszycach na zachodzie do Bramy Lubawskiej na południowym wschodzie. Na zachodzie i północnym zachodzie graniczą z Górami Izerskimi, a na północnym wschodzie z Rudawami Janowickimi. Pasmo Karkonoszy ma 36 km długości. Wzdłuż najwyższych szczytów biegnie granica państwa. Po polskiej stronie pozostaje 1/3, po czeskiej 2/3 powierzchni Karkonoszy. Na znacznej długości – od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy pod Śnieżką – ciągnie się główny grzbiet Karkonoszy, zwany też Grzbietem Śląskim. Karkonosze mają wiele cech wyróżniających je spośród innych gór. Należy do nich kilka kotłów polodowcowych. Najpiękniejsze są wywołujące grozę swym majestatem i surowością Śnieżne Kotły, Labský Důl, Upská Jáma czy – urzekający harmonią piękna – Kocioł Małego Stawu. Innym wyróżnikiem są liczne grupy skałek o przeróżnych, niekiedy zadziwiających kształtach. W celu ochrony unikatowej przyrody Karkonoszy utworzono Karkonoski Park Narodowy (założony w 1959 r.) i czeski KRNAP, które obejmują swą opieką i nadzorem dużą część najwyższych partii Karkonoszy.
Przełęcz Okraj. Popularne wśród turystów obniżenie w Karkonoszach oddzielające Kowarski Grzbiet od Grzbietu Lasockiego. Od XVIII w. rozwijało się tu pasterstwo, budowano szałasy i budy pasterskie. Od XIX wieku popularne staje się zjeżdżanie rogatymi saniami z przełęczy do Kowar. Jeszcze do niedawna było tu przejście graniczne z Czechami, obecnie można swobodnie przekraczać granicę. Na przełęczy parking i schronisko turystyczne.
Kowary. Jedno z najstarszych miast w okolicy położone w dolinie Jedlicy pomiędzy pasmami Karkonoszy i Rudaw Janowickich. W 1513 roku osada otrzymała prawa miejskie. Kowary stały się znany ośrodkiem przemysłu żelaznego, później rozwijało się tutaj tkactwo. Po 1945 roku pod okiem radzieckich specjalistów wydobywano rudy uranu. Atrakcje: mieszczańskie kamieniczki z XVIII wieku wraz z ratuszem, kościół pw. Imienia NMP, udostępnione dla zwiedzających kowarskie sztolnie. Największą atrakcje turystyczna Kowar stanowi Park Miniatur Dolnego Śląska. Odwiedzający to miejsce mają możliwość zapoznania się z pałacami, klasztorami oraz całymi starówkami dolnośląskich miejscowości. Budowle przedstawione są w tej samej skali 1:25. W Radocinach znajduje się renesansowy pałac Nowy Dwór.
Ściegny. Długa wieś łańcuchowa u podnóża Karkonoszy granicząca od południa z Karpaczem. W górnej części atrakcja turystyczna dla najmłodszych - „Miasteczko Western City” nawiązująca do dawnego życia na Dzikim Zachodzie. Na odwiedzających czeka tutaj szereg atrakcji w tym przejażdżka na koniu, napad na bank jak i jazda na „sztucznym” byku.
ODCINEK ZACHODNI
Mysłakowice. Duża wieś gminna w Kotlinie Jeleniogórskiej. W 1816 roku wieś nabył pruski feldmarszałek Gneisenau. Od 1821 roku posiadłość dzierżawił król pruski Fryderyk Wilhelm III jako swą posiadłość letnią. Po śmierci właściciela cały majątek przeszedł pod władanie cesarskiej rodziny i był on w ich rękach aż do 1918 roku. Pałac królewski swą obecną neogotycką formę otrzymał w latach 1832-1844. Obecnie mieści się tutaj szkoła podstawowa. Przy pałacu stworzono park w stylu angielskim wraz z dwoma stawami. W okolicy wybudowano kilka budowli o romantycznym charakterze. Mysłakowicki kompleks parkowy wraz z sąsiednimi przypałacowymi parkami tworzył jeden z największych sztucznie uformowanych zespołów krajobrazowych. W roku 1837 przybyła do Mysłakowic pierwsza grupa emigrantów religijnych z Tyrolu. Nad przybywającymi z doliny rzeki Zillery protestantami pieczę trzymał Erdmann Fleidl. W sumie przybyło 416 Tyrolczyków, którzy wybudowali 67 domów w swoim tradycyjnym stylu (w jednym z nich mieści się dzisiaj muzeum).
Miłków. Wieś w gminie Podgórzyn, rozciągnięta wzdłuż potoku Miłkówka. Pierwsze informacje o Miłkowie pochodzą już z XIII wieku. Rozwijał się tu przemysł papierniczy, na przełomie wieków XVII i XVIII sprowadzają się laboranci – eksperci medycyny ludowej. W swej historii wieś stanowiła własność znakomitych rodów. Wiek XIX przyniósł rozwój wielu dziedzin gospodarki, istniały tu: młyn, tartak, cegielnia, rozwijało się także włókiennictwo. Od 1895 roku Miłków posiada połączenie kolejowe z Jelenią Górą i Karpaczem. We wsi kościół parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi i popadający w coraz większą ruinę kościół ewangelicki. W zewnętrznych murach kościoła liczne płyty nagrobkowe oraz krzyże kamienne. Na jednym z krzyży wyryta stopa i miecz. Przy murze znajduje pomnik dawnego prawa – pręgierz. Ozdobą Miłkowa jest znajdujący się w centrum ciekawy pałac barokowy, w którym obecnie mieści się hotel.
Pogórze Karkonoskie. Rozciąga się pomiędzy Karkonoszami a Kotliną Jeleniogórską. Od południa granice wyznaczają opadające do kotliny grzbiety górskie, które tworzą charakterystyczne wypłaszczenie. Południowa granica jest umowna.
Sosnówka. Wieś łańcuchowa na Pogórzu Karkonoskim w gminie Podgórzyn. Cmentarny kościół pw. św. Marcina pochodzi z XVIII wieku. W pobliżu barokowy kościół poewangelicki pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej z 1820 roku. W górnej części wsi kaplica św. Anny. Położona na zboczach Grabowca kaplica powstała na miejscu dawnego ośrodka kultu pogańskiego. Fundatorem świątyni był hrabia Schaffgotsch. Obok kaplicy tryska owiane licznymi legendami Źródło Miłości.
Od Podgórzyna wiedzie szlak łącznikowy o długości 2,6 km do: Agro-Tour-Farm Zachełmie 47, 58-562 Podgórzyn, tel. 757621353, Hanna Kurowska.
Stawy Podgórzyńskie. W północnej części Podgórzyna zespół stawów hodowlanych o powierzchni 106 ha założonych w średniowieczu przez zakon cystersów z pobliskich Cieplic.
Suchy Zbiornik Przeciwpowodziowy Cieplice. Powstał w latach 1904-1905 i zamknięty jest od północy ziemnym wałem 1300 m długości. Południowe krańce zbiornika zajmują stawy hodowlane. W środkowej części wału, którego podstawa ma ok. 50 m szerokości, znajduje się granitowa tama spiętrzająca w czasie powodzi wodę na wysokość 7,9 m.
Sobieszów. Dzielnica Jeleniej Góry położona na granicy Kotliny Jeleniogórskiej i Pogórza Karkonoszy u stóp góry Chojnik, nad potokiem Wrzosówka. Losy Sobieszowa nierozerwalnie wiążą się z zamkiem. Prawdopodobnie miejscowość powstała jako osada służebna i była własnością rodziny Schaaffgostch, którzy po pożarze zamku w 1675 roku przenieśli tu swoją siedzibę. W Sobieszowie znajdują się dwa kościoły: położony na wzniesieniu pierwotnie gotycki kościół św. Marcina w XVIII wieku gruntownie przebudowany oraz dawny ewangelicki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z drugiej połowy XVIII wieku. Na wzgórzu barokowy pałac rodziny Schafgotsch.
Suchy Zbiornik Przeciwpowodziowy Sobieszów. Największy zbiornik retencyjny Kotliny Jeleniogórskiej powstał w latach 1904-1908 na rzece Kamiennej. Powierzchnia użytkowa zbiornika liczy 200 ha, ale pojemność, ze względu na wysokość ziemnych umocnień dochodzi do 10,3 mln m3.
Kamienna. Górska rzeka u podnóża Karkonoszy, źródła pod Mumlavskim Wierchem (1120 m n.p.m.), ujście do Bobru w Jeleniej Górze. Między Szklarską Porębą a Piechowicami tworzy malowniczy przełom płynąc w kamienistym łożysku otoczonym lasami (raz w roku rozgrywane są na tym odcinku zawody w kajakarstwie górskim). Łączna długość Kamiennej wynosi 35 km.
Góry Izerskie. Najdalej na zachód wysunięte pasmo Sudetów. Na wschodzie Góry Izerskie graniczą z Kotliną Jeleniogórską i Karkonoszami, południowa granica wyznaczona jest umownie na odcinku od Kořenova do Liberca, skąd biegnie uskokiem tektonicznym na północ od Frydlantu i dalej na wschód. Po przekroczeniu granicy z Polską obszar Gór Izerskich przebiega przez Pobiedną, Krobicę Gierczyn i Kwieciszowice zmierza do Obniżenia Starej Kamienicy. Pasmo Gór Izerskich składa się z kilku grzbietów. Po Polskiej stronie są to oddzielone od siebie dolinami Kwisy i Małej Kamiennej grzbiety: Kamienicki (niższy – północny) i Wysoki (wyższy – południowy). Najwyższą kulminacją jest leżąca w masywie Zielonej Kopy – Wysoka Kopa (1126 m n.p.m.).
Bobrowe Skały. Granitognejsowe skały na wschodnim stoku Ciemniaka. Północny kraniec stanowi 20 metrowa ściana skalna, na której znajduje się punkt widokowy. Dawniej bardzo popularny punkt turystyczny obecnie nieco zapomniany. Przez skały przebiega niebieski szlak turystyczny.
Kopaniec. Mała wieś położona na wschodnim krańcu Grzbietu Kamienickiego Gór Izerskich, na wysokości 450 – 750 m n.p.m. Swoją niezwykłość zawdzięcza wyjątkowym walorom krajobrazowym, historycznym i kulturowym. Do atrakcji wsi należą tajemnicze wały kamienne, piękne zabytkowe słupy ogłoszeniowe, kościół pw. św. Antoniego, średniowieczna leśna huta szkła. Ponadto we wsi działa Teatr Ludowy Kopaniec, grupa średniowieczna Cornu Cervi, Galeria Sztuki Wysoki Kamień, Galeria Na Płocie oraz replika średniowiecznej osady.
Średniowieczna Osada Kopaniec to wierna rekonstrukcja XIII wiecznego założenia o charakterze rolniczym i rzemieślniczym. Zbudowana na planie koła, otoczona naturalnym płotem, prezentuje przegląd architektury, rzemiosł i obyczajów trzynastego stulecia. Można też przyjrzeć się pracy, posłuchać średniowiecznej muzyki wykonywanej na żywo, podziwiać taniec i rubaszne formy teatralne prezentowane chętnie przez zamieszkujących Osadę artystów.
Antoniów.Wieś we wschodniej części Grzbietu Kamienickiego Gór Izerskich położona na opadających do Kamiennej zboczach Kowalówki i Świerczka. Pierwszymi mieszkańcami wsi byli szklarze z Piechowic i pobliskiego Chromca. Nazwa wsi pochodzi od imienia hrabiego Antoniego Schaffgotscha. W jednej z chat znajduje się słynny warsztat witraży państwa Chlepowskich.
Proszowa. Wieś z XIII wiecznym rodowodem z licznymi domami szachulcowymi i przysłupowymi z XIX wieku. We wsi kościół późnogotycki, wielokrotnie przebudowywany.
Przecznica. Mała wieś u podnóża Gór Izerskich związana z pracami górniczymi prowadzonymi w okolicy już od średniowiecza. W XVIII wieku otwarto nowe kopalnie rudy miedzi, arsenu oraz kobaltu. Pozostałości po kopalniane odnaleźć można na okolicznych wzniesieniach. W miejscowości zachowało się kilka domów o konstrukcji przysłupowej.
Mirsk.Miasto gminne położone nad Kwisą w Kotlinie Mirskiej. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana była w XIII wieku. W następnym wieku Mirskowi nadano już prawa miejskie. Jak większość tych terenów miasto należał do rodziny Schaffgotschów. W wieku XVIII miasto rozwinęło się jako duży ośrodek sukienniczy a później tekstylny. Wyrabiane tutaj pończochy były wysyłane aż do Ameryki. Miasto po dzień dzisiejszy zachowało zwartą zabudowę z wąskimi uliczkami i starymi kamienicami. W centrum renesansowy ratusz z 1558 r., wielokrotnie niszczony przez pożary, ostatecznie odbudowany w XIX wieku. W pobliżu rynku kościół parafialny pod wezwaniem Zwiastowania NMP wzniesiony w latach 1562–67 na miejscu starszej budowli.
Pogórze Izerskie. Północne przedpole Gór Izerskich, swym zasięgiem obejmuje duży obszar pomiędzy Nysą Łużycką na zachodzie a Bobrem na wschodzie. Budowa geologiczna zróżnicowana (przeważnie skały metamorficzne przykryte polodowcowymi glinami zwałowymi i piaskami) z wyróżniającymi się nekami wulkanicznymi. Oś Pogórza Izerskiego tworzy rzeka Kwisa.
Wolimierz. Wieś założona w połowie XVII wieku przez religijnych uciekinierów (eksulantów) ze Śląska, przed prześladowaniami ze strony Austrii. W XVII i XIX wieku ośrodek tkactwa.
Giebułtów. Duża wieś na Pogórzu Izerskim wzmiankowana w dokumentach po raz pierwszy w XIV wieku. W wyniku podziałów terytorialny aż do 1815 roku miejscowość leżała w Górnych Łużycach. Fakt ten wykorzystywali Śląscy i Czescy protestanci, którzy masowo uczestniczyli w ewangelickich nabożeństwach w kościele parafialnym (lata 1654 – 1744). Świątynia została wzniesiona w XVI wieku. Na początku XVIII wieku przebudowana w stylu barokowym.
Świecie. Wieś łańcuchowa powstała przy zamku Świecie w XIV wieku. Później ośrodek tkactwa chałupniczego.
Zamek Świecie. Położony na wzniesieniu nad rzeką Bruśnik gotycki zamek wzniesiono dla księcia świdnicko–jaworskiego Bernarda w XIV wieku. W wyniku pożaru w 1527 r. zamek odbudowano i powiększono. W 1760 r. warownia opustoszała a po pożarze w 1827 r. popadła w ruinę. W późniejszych czasach na zamku działał zajazd turystyczny.
Kwisa. Rzeka biorąca swoje źródła z północnych zboczy Wysokiego Grzbietu Gór Izerskich. Wypływa z trzech źródlisk (Widły I-III), płynie do Świeradowa- Zdroju w dolinie między Grzbietem Wysokim a Kamienickim. Szczególnie interesujący odcinek Kwisy znajduje się pomiędzy Gryfowem Śląskim a Leśną, gdzie rzeka tworzy dwa zbiorniki wodne Leśna i Złotniki. Wzdłuż rzeki wyznaczono historyczną granicę pomiędzy Śląskiem a Łużycami.
Miłoszów. Wieś łańcuchowa leżąca wzdłuż potoku, znana z działającej tu w XVII wieku szlifierni pereł rzecznych, wydobywanych w pobliskiej rzece Kwisie.
Grabiszyce. Wieś powstała w XIV wieku, aż do wojny 30-letniej należała do Czech. Religijni eksulanci rozwinęli tu chałupnicze tkactwo.
Platerówka. Wieś łańcuchowa – najmniejsza gmina w Polsce. Obecna nazwa pochodzi o nazwy batalionu kobiecego im. Emili Plater z czasów II wojny światowej. Zdemobilizowane żołnierki batalionu zasiedliły wioskę, którą nazwano Platerówka.
Siekierczyn. Duża i długa na prawie 5 km wieś - siedziba gminy. Od połowy XIX wieku do lat 30-tych XX wieku wydobywano w okolicy węgiel brunatny i torf. Dawne wyrobiska są do dziś stawami rybnymi.
Pisarzowice. Wieś założona w XIII wieku, do dziś wieś rolnicza mająca dobre warunki glebowe i klimatyczne.
Henryków Lubański. Wieś położona na północny-wschód od Lubania nad potokiem Złoty Stok. Na uwagę zasługuje kościół pw. św. Mikołaja. Wielokrotnie przebudowana świątynia (m.in. odbudowana po zniszczeniach wojennych w latach 50 XX wieku) posiada relikty starszego kościoła. W górnej części wsi najstarsze drzewo w Polsce – liczący przeszło 1200 lat cis (pomnik przyrody).
Nawojów Łużycki. Wieś nad Kwisą położona wzdłuż drogi łączącej Lubań z Nowogrodźcem. Najciekawszym obiektem jest renesansowy dwór wzniesiony w latach 1570 – 1571 przez Christopha von Tschirnhausa i wg jego projekt. Wyróżniającym się elementem jest tutaj renesansowy krużganek z bogato zdobioną loggią wspartą na kolumnach. Część dworu zaadaptowane jest na kościół p.w. Chrystusa Króla.
Gierałtów. Wieś w gminie Nowogrodziec. W I poł. XVI wieku miejscowość wchodziła w skład dóbr rady miejskiej Lubania. W latach 1852 – 1866 majątek gierałtowski należał do muzyka Adolfa von Henselta. We wsi barokowy kościół p.w. św. Antoniego. W parku otaczającym dawniej renesansowy dwór zachowało się wiele cennych gatunków drzew.
Wykroty. Stara osada słowiańska, będąca w średniowieczu własnością rodów rycerskich. W początkach XIX wieku wieś wchodziła w skład dóbr założyciela Górnołużyckiego Towarzystwa Naukowego Karola Gottloba von Antona. Kościół pw. św. Michała i św. Anny wzniesiono w latach 1689 – 1690. W pobliskim Godzieszowie, przy szosie Zgorzelec – Bolesławiec kamienny Stół Napoleona, ustawiony w miejscu, w którym cesarz miał spożywać posiłek.
Bory Dolnośląskie. Największy w Europie Środkowej zwarty kompleks leśny. Ogólna powierzchnia wynosi ok. 165 tys. ha. Ten olbrzymi obszar leśny jest częścią Niziny Śląsko-Łużyckiej. Budowa geologiczna oraz rzeźba terenu Borów są w głównej mierze dziełem zlodowacenia, które pozostawiło tutaj olbrzymie masy piasków. Charakterystyczną cechą miejscowego krajobrazu jest znaczna ilość stawów, rozsianych wśród lasów oraz występowanie torfowisk i wydm śródlądowych.
Kliczków. Wieś w gminie Osiecznica. W XIII wieku Bolko I wzniósł nad Kwisą zamek. Na przełomie XVI i XVII wieku z inicjatywy Rechenbergów zamek otrzymał renesansowy wygląd. Kolejne przebudowy dokonali Solmsowie w I poł. XIX wieku, a zwłaszcza w latach 1879 – 1882, kiedy obiekt powiększono wg projektu Karola von Grosheima i Henryka Kaysera. Obecnie odrestaurowany zamek mieści ekskluzywny kompleks hotelowy. Dookoła rozpościera się malowniczy park. Na wschód od zamku unikatowy cmentarz koni. Kościół p.w. Trzech Króli wzniesiono w XVI wieku. We wnętrzu późnogotycki tryptyk ze sceną Pokłonu Trzech Króli.
358,3 km. Stajnia etapowa – Zamek Kliczków, Kliczków 8, 59-724 Osiecznica, 609 61 22 23, 757 340 700, www.kliczkow.com.pl, zamek@kliczkow.com.pl.
Oprac. Andrzej Mateusiak, 2011
